Hedendaagse kunst in China

Aan het begin van mijn reis ontmoeten we Hu Fang, de eigenaar van de toonaangevende galerie Vitamin Creative Space  in Huangzhou en Beijing. Deze galerie is oa jaarlijks aanwezig op Art Basel. We, Paul, ik, Eva en Pepijn worden ontvangen door zijn assistente Yan Chuan in de Mirrored Gardens, de prachtige galerie en maker space ontworpen door de Japanse architect Sou Fujimoto. Een met de natuur van het nationale park waarin het ligt, net buiten Hangzhou. Alles is mooi - de ruimte in samenhang met de natuur, de materialen, het licht. En er wordt geëxperimenteerd met eten; organisch en verbouwd rondom de galerie. Helaas is er geen tentoonstelling. Hu Fang laat zien dat gebouwd is in de authentiek bouwstijl van de omgeving. De dorpen buiten Guangzhou gebruiken schelpen als bouwmateriaal. De manier waarop licht een rol speelt in de architectuur is fenomenaal. Aan het ontwerp is drie jaar onderzoek vooraf gegaan. Een plek die voelt als een jas. Hu Fang geeft aan dat in de Mirrored Gardens hedendaagse kunst, dagelijks leven, en het agrarische leven elkaar ontmoet en wederzijds beïnvloedt. Vitamin Creative Space is de galerie die Liu Ye vertegenwoordigd. Maar is meer dan een galerie. Op dit moment is in Shanghai een door Hu Fang georganiseerde tentoonstelling met werk van Olafur Eliasson. Helaas is die tentoonstelling er niet meer als wij in Shanghai zijn. Hu Fang is een zeer inspirerende man. Intellectueel, kunstliefhebber en filosoof.

In Beijing ontmoeten we Liu Ye die een tentoonstelling heeft in het Mondriaanhuis in Amersfoort. Hij komt ons halen in de hutong waar wij slapen. Ik vrees dat zijn auto niet in de straatjes past maar hij geeft aan dat zijn moeder ook in een hutong woont, vlak bij de hutong waar ons guesthouse is. Hij is daar geboren. Iedere week bezoekt hij zijn moeder en is gewend aan de nauwe straatjes. Hij neemt ons mee naar 798 Art Zone en wijst ons de plek van zijn oude atelier. Hier werkte hij in de beginperiode van het Art district. Inmiddels zijn vrijwel alle kunstenaars vertrokken Te druk en te duur. Liu Ye introduceert ons bij paar galeries. Van de honderden galeries geeft hij aan dat er maar 10 goede zijn. Het in het district gevestigde museum voor hedendaagse kunst is de moeite waard.  We zien er de tentoonstelling The 1/4 Mile or 2 Furlong Piece, 1981-1998 van Robert Rauschenberg. Een bijzondere tentoonstelling die een encyclopedisch overzicht geeft van de technieken die Rauschenberg toepast in zijn werk. In de galerie Magician space zijn we getroffen door werk van Shi Guowei, een jonge Chinese kunstenaar die fotografie verbindt met een oude techniek van handmatig kleur aanbrengen die al eeuwen wordt toegepast bij het schilderen van Chinese scrolls.( Cavalier Perspective).

Liu Ye  geeft aan dat hedendaagse kunstenaars het niet makkelijk hebben in China. De controle van de overheid is groot. Hij neemt ons mee naar zijn huis/atelier  waar we ontvangen worden door zijn vrouw. Smaakvol en minimalistisch ingericht.

We krijgen een  rondleiding en zien zijn kunstcollectie en zijn atelier. Met werk van zijn grote inspirator Dick Bruna. Hij laat me een handgeschreven kaart van Dick zien. En we zien zijn work in progress. Hij werkt aan zijn 'boekenserie' en op dit moment aan Nabokovs 'Lolita'. Bijzonder om zijn werkproces te kunnen zien.

Liu Ye is bijzonder gastvrij. We brengen de avond door in gezelschap van zijn kunstenaarsvrienden met geweldig eten en goede wijn. En we zien elkaar waarschijnlijk weer dit najaar omdat werk van een van de aanwezige kunstenaars deel uit zal maken van een groepstentoonstelling in het Bonnefantenmuseum. En ik begrijp dat de hele groep mensen dan meereist naar Nederland.

Van Yan Chuan krijgen we een lijst van musea en - publiek en privaat die de moeite waard zijn. Inmiddels begrijp ik dat de meeste kunstenaars die er toe doen in Beijing wonen. Ook als ze in het westen zijn geboren vestigen ze zich uiteindelijk in Beijing. Shanghai is de plek voor galeries en de kunsthandel. Beijing en Guanzhou ook maar Shanghai is het economisch centrum van de kunst. Het eerste staatsmuseum voor Hedendaagse kunst is hier ook gevestigd - Het Power Station of Art. Het energiegebouw was onderdeel van de Expo 2010 en opende in 2012 als museum voor Hedendaagse kunst. Een imposant gebouw met een matig interessante presentatie. Net als in alle musea die ik bezoek in China mis ik connectie met publiek. Het zijn vaak meer prestigeprojecten dan plekken die tot doel hebben mensen te inspireren en te verbinden met de collectie.

Shanghai heeft ook een Art zone: M50 in het voormalige textiel district. Ook hier is de kwaliteit van hetgeen de galeries te bieden hebben zeer wisselend. Ik ben van plan om tijdens mijn tweede stop in Shanghai meer creatieve plekken te bezoeken.

In het westen kom ik via via met een aantal kunstenaars in contact. Zo ontmoet ik in Chengdu Li Xiofeng die net terug is uit Amsterdam. Ik schreef al eerder over deze ontmoeting. Zijn werk maakte deel uit van de groepstentoonstelling 'Secret Love', een tentoonstelling over seksuele diversiteit in China, in het Tropenmuseum. Ik heb die bijzondere tentoonstelling vorig jaar bezocht en Xiaofeng beaamt dat die tentoonstelling niet in China getoond kan worden. Xiaofeng woont in een wijk aan de rand van de stad waar veel kunstenaars wonen rondom het Landing museum (ook bekend als  Blue Roof museum). Nergens heb ik informatie gezien over dit museum voor hedendaagse kunst. Ook in mijn hotel weet niemand van het bestaan van dit museum. Een klein particulier museum met een regionale kunstcollectie. Belangrijk voor de provincie maar op nationale schaal speelt het een bescheiden rol. Helaas is de directeur in Beijing  en kan ik die niet ontmoeten. Xiaofeng ontvangt me in zijn appartement/studio en ik ontmoet er ook zijn vriend en hond. Hij hoopt dat zijn werk in de nabije toekomst onderdeel van de collectie van het Landing museum zal zijn. Hij laat me zijn werk zien. Vooral zijn werk op papier spreekt me aan.

Ik reis verder naar Kunming en kom hier in contact met twee kunstcritici/ curatoren en een aantal kunstenaars.

Via de jonge curator Ahua ontmoet ik twee bekende kunstenaars met een internationale reputatie - Tang Zhigang en Mao Xuhui in het Art district van Kunming - Chuang Ku ( the creative garage). Dit district is een oud fabriekscomplex dat, nadat het  in 1995 is gesloten, een plek is geworden voor kunstenaars. De Zweedse Anna Mellagaard was initiatiefnemer. Zij wilde een creatieve plek opzetten: dat is de TCG Nordica geworden dat naast galerie, workhops space, een podium heeft en artist in residence plekken beheert. Doel van de plek is een dialoog tot stand brengen tussen Chinese en Westerse kunstenaars op gebied van kunst, muziek en literatuur. De naam van de plek  is ontleend aan de Zweedse dichter Tomas Transtrom. Tang Zhigang maakte zich in diezelfde periode sterk om ateliers voor kunstenaars beschikbaar te stellen. Meer dan 20 en op het hoogtepunt 30 kunstenaars hadden hier hun atelier. Maar met het succes werd de plek duurder en nu zijn er nog maar 5 kunstenaars. Waaronder Tang Zhigang en Mao Xuhui. Ik ontmoet beide kunstenaars en breng tijd door in hun atelier. Zhigang vertelt zijn levensverhaal. hij is opgegroeid in een omgeving van het leger - zijn moeder was leider van de Rode Gardisten- en heeft lang propagandaposters geschilderd voor de Communistische Partij. Zijn maatschappijkritische werk heeft altijd kinderen als onderwerp. Zo kan hij het meeste werk in China tonen. Hij geeft aan dat hij zijn eigen wegen heeft om tentoonstellingen in het buitenland te kunnen realiseren.

Zowel Ahua als Zhigang en Mao Xuhui geven aan dat ze zich zorgen maken. De overheid legt kunstenaars steeds meer beperkingen op. De oudere curator die ik de volgende dag ontmoet, mr. Guan, geeft kritisch aan dat daarom steeds meer kunstenaars zich op landschapskunst richten. Ahua en Zhigang geven letterlijk aan dat ze een nieuwe culturele revolutie vrezen. Mao Xuhui, een melancholische man, laat mij zijn werk zien en de vele catalogi die over zijn werk zijn geschreven. Zijn ouvre is uitgebreid en divers. De schaar is de laatste jaren een vast thema in zijn werk. Xuhui was een van de eersten die na de culturele revolutie een kunstopleiding kon volgen. Met een aantal jonge kunstenaars behoorde hij tot de young-art movement. En voor het eerstmorganiseerde niet de overheid maar deze groep tentoonstellingen in Shanghai. 1989 was het moment van ommekeer. Alle vernieuwing en verworven vrijheid werd de kop ingedrukt en Xuhui werd ziek. Sinds 1994 is de schaar een terugkerend motief in het werk van Xuhui. Mensen verschansen zich achter ramen met tralies om hun bezit te beschermen. De ontwikkelingen gaan te snel. Het leven gaat over materie. Daarom de schaar om barrières weg te knippen en ruimte te maken om te denken, te dromen.

Xuhui wil in de Loft blijven ( zo worden de kunstenaarsateliers in het Art district genoemd). Dit is zijn leven. Zhigang weet het niet. De projectontwikkelaars loeren op de grond die zich nu opeens in het centrum van de stad bevindt. Misschien gaat hij toch naar Beijing...

De volgende dag spreek ik Mr. Guan, Hij laat me een groot aantal catalogi zien van Chinese kunstenaars die er toe doen. Hij biedt aan om me mee te nemen naar een kunstenaar - Lao Xu die 200 km buiten Kunming woont. Hoe we ook hebben geprobeerd - het past helaas niet meer in mijn reisschema.

Reflecterend op de vele ontmoetingen en gesprekken denk ik dat - omdat hedendaagse kunst per definitie maatschappijkritisch is -  de overheid niet goed raad weet met hedendaagse kunst. Zowel de kunstenaars als kunsthistorici die ik spreek hekelen de Chinese kunstenaars die succesvol zijn in het buitenland en de grote sommen geld die worden betaald voor hun werk. Ze verwijten velen een 'kunstje' te doen dat veel geld oplevert. De plekken in China waar hedendaagse kunst te zien is zijn meestal geïnitieerd door particulieren. Als ik vraag naar de betekenis van Ai Wei Wei krijg ik ook betekenisvolle blikken. In het buitenland gezien als de maatschappijkritische moedige kunstenaar die vecht voor vrijheid. Ik krijg te horen dat hij vriendjes is met hoge partijfunctionarissen en de rol speelt die in het belang is van de partij - propaganda.

Ik luister en heb te weinig kennis om een mening te vormen. Mijn reis blijft een avontuur. Iedere ontmoeting geeft meer kennis, perspectief en inzicht. Maar laat mij tegelijkertijd meer vertwijfeld achter. De illusie om na drie maanden meer van China te begrijpen heb ik allang laten varen.

NB De foto's die ik post bij het verhaal worden helaas op datum van fotografie gepubliceerd en zijn daarom niet gegroepeerd zichtbaar.